Lombardy begrijpt schaken, maar niet de wereld

Schaken

Tijdens het laatste Hoogoventoernooi – door zonderlingen ook wel het Tata Steel toernooi genoemd – kocht ik de schaakbiografie Understanding Chess, My System, My Games, My Life van de Amerikaanse grootmeester William Lombardy. Alleen al vanwege het geweldige portret op het omslag zou iedere schaker dit werk moeten kopen.

Lombardy4

Zelden heb ik zo’n boze kop de wereld in zien staren. Het lijkt wel alsof Lombardy, inmiddels zeventig, de wereld wil vertrappen.

Toen ik de foto zag, moest ik denken aan een opmerking van wijlen Constant Orbaan. In zijn rubriekje in NRC/Handelsblad beschreef Orbaan de strijd die Lombardy heeft gevoerd tégen het schaakspel. Misschien kwam het omdat Lombardy een onecht kind was – zijn vermoeden daarover werd pas later bevestigd –  dat hij ook een sterke hang had naar een ernstig en religieus bestaan. Lombardy volgde een opleiding bij de Jezuïeten en was voorbestemd om priesterleraar te worden. Maar de liefde voor het schaakspel won het tenslotte toch en omdat hij daar niet van kon leven, nam Lombardy een baan als verzekeringsagent. Niet onlogisch, volgens Constant Orbaan, want geloven en verzekeren zijn twee loten van dezelfde stam.

Lombardy heeft een niet onbelangrijke rol gespeeld in het schaakleven. Aanvankelijk leek hij het als speler ver te zullen schoppen, toen hij in 1957 jeugdwereldkampioen werd met een score van 11 uit 11. Dat was voor hem nooit vertoond, en na hem ook niet meer. Toch stokte zijn carrière, omdat hij naast het schaken nog een ander geestelijk leven wilde leiden. En zoals bekend, zoiets lukt maar zelden. Grote schakers zijn groot geworden, omdat zij alleen in termen van Pf7x, Lg2+ of Th6?! denken. Lombardy heeft onder meer gewonnen van Spasski, Kortsjnoj en Larsen, hij heeft Botwinnik bijna verslagen, maar tot een werkelijke kampioenskandidaat heeft hij het nooit gebracht.

Zijn bijdrage aan de schaakwereld bestaat er voornamelijk uit dat hij lange tijd heeft samengewerkt met Bobby Fischer. Tijdens de WK-match van 1972 op IJsland, waar Fischer na veel heibel Spassky zou verslaan, trad Lombardy op als Fischers secondant. Hij was in die tijd de enige die een matigende invloed op Fischer kon uitoefenen. Lombardy zegt er wel iets over in zijn boek, maar het is jammer dat hij zo discreet blijft. Uiteindelijk uit hij geen kwaad woord over het genie Fischer, dat na het behalen van de wereldtitel toch langzaam in krankzinnigheid is weggezakt. Uitvoeriger is Lombardy over Fischers grote rivaal Reshevsky, die wordt beschreven als een onaangename geldwolf.

Tenslotte zij vermeld dat Lombardy in 1980 tijdens het Interpolis Toernooi in Tilburg een Nederlandse vrouw ontmoette, met wie hij in huwelijk trad. Het nageslacht van de voormalige pater jezuïet bestaat uit een zoon. Tien jaar later volgde een scheiding en keerden moeder en zoon terug naar Nederland. Lombardy bleef wonen in New York en tegenwoordig  kun je online schaaklessen van hem krijgen.

Reshevsky-Lombardy (1957)
1. d2-d4 Pg8-f6 2. c2-c4 g7-g6 3. Pb1-c3 Lf8-g7 4. e2-e4 d7-d6 5. Lf1-e2 O-O 6. Pg1-f3 e7-e5 7. O-O Pb8-c6 8. d4-d5 Pc6-e7 9. Pf3-e1 Pf6-d7 10. Pe1-d3 f7-f5 11. f2-f3 f5-f4

Niet eens onder de meest gunstige omstandigheden, want vaak gaat het met tempowinst als er een loper op e3 staat. Veel schijnt het niet uit te maken. Zwart krijgt toch een enorme aanval.

12. Lc1-d2 g6-g5 13. Ta1-c1 Pe7-g6 14. Pc3-b5 a7-a6 15. Pb5-a3 Pd7-f6 16. c4-c5 g5-g4 17. c5xd6 c7xd6 18. Pa3-c4 g4-g3! 19. h2-h3 Lc8xh3!

Diagram1Reshevsky-Lombardy

Dit kwam als een schok voor Reshevsky, die in het voorbijgaan aan andere deelnemers had laten weten dat hij Lombardy aan het wurgen was.

20. g2xh3 Dd8-d7 21. Pd3-f2 g3xf2+ 22. Kg1-h2 Dd7-e7 23. Tf1xf2 Pf6-h5 24. Ld2-b4 Ta8-d8 25. Dd1-d3 Pg6-h4 26. Tc1-g1 Ph5-g3 27. Le2-f1 Tf8-f6 28. Tf2-c2 Tf6-g6 29. Lb4-e1 Lg7-h6!

Weer zeer sterk gespeeld. Als wit nu op g3 neemt, wordt de zwarte loper een enorme kracht.

30. Pc4-b6 Kg8-h8 31. Lf1-g2

Of 31. Tc8 Tc8x 32. Pc8x Dc7 33. Dc3 Pf1x 34. Tf1x Tg2+ 35. Kh1 Dd7!,  met groot voordeel.

31. … Td8-g8 32. Tc2-c8 Lh6-f8 33. Tc8-c2 De7-g7 34. Pb6-a8 Dg7-h6 35. Lg2-f1 Pg3xf1+ 36. Tg1xf1 Dh6-g7

Goed genoeg, maar Lombardy had er spijt van dat hij de partij niet in stijl had beëindigd: 36. … Pf5! 37. ef5x Dh3x+! 38. Kh3x Th6+ 39. Lh4 Tg3+ 40. Kh2 Th4x mat.

37. Dd3-e2 Tg6-g2+ 38. De2xg2 Ph4xg2 39. Tf1-g1 Pg2xe1 40. Tg1xg7 Lf8xg7

en wit gaf op. Een partij om trots op te zijn.

Spassky-Lombardy (1960)
1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 d7-d6 3. d2-d4 c5xd4 4. Pf3xd4 Pg8-f6 5. Pb1-c3 a7-a6 6. Lc1-g5 Pb8-d7 7. Lf1-c4 Dd8-a5 8. Dd1-d2 e7-e6 9. O-O

Meestal rokeert wit in dit soort stellingen lang.

9. … Lf8-e7 10. a2-a3 h7-h6 11. Lc1-e3 Pd7-e5 12. Lc4-a2 Da5-c7 13. Dd2-e2 b7-b5 14. f2-f4?

Met 14. … Pc4 in gedachten, begaat Spasski nu een ernstige fout.

14. … Pe5-g4!

Veel sterker!)

15. h2-h3?

En nu was 15. Kh1 nodig.

15. … Pg4xe3 16. De2xe3 O-O 17. Ta1-e1 e6-e5! 18. Pd4-f5 Lc8xf5 19. e4xf5 d6-d5!

De uiteindelijke pointe. Plotseling verkeert zwart, die dacht aan te vallen, in de grote moeilijkheden.

20. De3xe5 Le7-d6 21. De5-e2 Ld6xa3!

Diagram2Spasski-Lombardy

Een briljante zet waar je niet snel opkomt.

22. Pc3-d1?

Na 22. ba3x Dc3x 23. Tf3 Db2 24. Lb1 Tfe8 staat het niet al te best voor wit, maar misschien was 22. Pd5 Dc5+ 23. Df2 Df2x 24. Kf2x Lb2x nog wat kansen, hoewel zwart ook dan groot voordeel heeft.

22. … Ta8-e8 23. De2-f3 La3-c5+ 24. Kg1-h1 Te8xe1 25. Tf1xe1 Dc7-a5! 26. Pd1-c3 b5-b4! 27. Pc3xd5 Da5xa2 28. Pd5xf6+ g7xf6 29. Df3-c6 Da2-c4

en wit gaf op. Voor de volgende partij kreeg Lombardy een schoonheidsprijs van duizend dollar, toen een vermogen.

Lombardy-Quinteros (1973)

1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 d7-d6 3. d2-d4 c5xd4 4. Pf3xd4 Pg8-f6 5. Pb1-c3 a7-a6 6. Lc1-g5 e7-e6 7. f2-f4 Lf8-e7 8. Dd1-f3 h7-h6 9. Lg5-h4 Dd8-c7 10. O-O-O Pb8-d7 11. Lf1-e2 Ta8-b8 12. Df3-g3 Th8-g8 13. Th1-f1 b7-b5 14. Pd4xe6!

Een kansrijk stukoffer, al kan zwart het misschien houden met het beste tegenspel.

14. … f7xe6 15. Dg3-g6+ Ke8-d8 16. e4-e5 d6xe5 17. f4-f5! e6xf5 18. Lh4xf6 Le7xf6 19. Pc3-d5 Dc7-c6 20. Tf1xf5! Tg8-f8 21. Le2-g4! Tb8-b6

Deze zet had vervangen moet worden door 21. … De6! en hij kan taaie tegenstand bieden.

22. Tf5xf6!

Diagram3Lombardy-Quinteros

Nu is het in alle varianten uit.

22. … g7xf6 23. Dg6-g7 Tb6-b7 24. Dg7-e7

mat.

Lombardy 3


Understanding Chess, My System, My Games, My Life – William Lombardy. Prijs 54 dollar.

Het Parool, 18 februari 2012